تجارت الکترونیکی بنگاه با مشتری یا تجارت بین شرکتها و مصرفکنندگان نهایی که شامل جمعآوری اطلاعات مشتریان، خرید کالای فیزیکی و یا خرید کالاهای اطلاعاتی میشود، که عرضه‌ی کالاهای اطلاعاتی از طریق شبکه الکترونیکی میباشد (دژپسند، رسولینژاد، ۱۳۸۸، صص۳۲-۳۱).
بنگاه با اداره (B2A)^[25]
انجام تراکنشهای تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکتها و پرداخت عوارض و مالیاتها از جمله مواردی است که در این مدل قرار میگیرد (رسولیان و جوادی رهقی، ۱۳۸۵، ص ۹). تجارت B2A در حال حاضر دوران کودکی خود را طی میکند ولی در آیندهای نزدیک زمانی که دولتها به ارتقای ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند به سرعت رشد خواهد نمود (صنایعی، ۱۳۹۰، ص۲۰).
بنگاه به بنگاه به مشتری (B2B2C)^[26]:
در مدل بنگاه به بنگاه به مشتری، شرکت تولیدکننده، محصولات خود را به مشتریان یک شرکت طرف سوم ارائه میکند. در واقع، شرکت طرف سوم، نقش واسطه را ایفا میکند، با این تفاوت که هیچ ارزش افزودهای به محصول اضافه نکرده و تنها آن محصول را به مشتریان خود عرضه میکند (حنفی زاده، ۱۳۸۶، ص۱۷).
مشتری به مشتری (C2C)^[27]
تجارت الکترونیکی مصرفکننده با مصرفکننده، تجارت میان افراد یا مصرفکنندگان میباشد. روش C2C، تمامی معاملات بین مشتریان را شامل میشود. از این طریق محیطی برای مشتری بر روی اینترنت مهیا میشود که مشتریان قادرند با همدیگر ارتباط برقرار کنند و در زمینههای مختلف، مبادلات را انجام دهند (دژپسند، رسولینژاد، ۱۳۸۸، ص ۳۳). هم‌چنین این طبقهبندی از تجارت الکترونیکی شامل معاملاتی است که مصرفکنندگان بهطور مستقیم با یکدیگر انجام می‌دهند. معاملات صورت گرفته در حراجیهای آنلاین نیز در این طبقه قرار میگیرند (توربان و همکاران، ۱۳۸۵، صص۳۳-۳۲).
مشتری به بنگاه (C2B)^[28]
این نوع از تجارت الکترونیکی شامل فروش کالاها و خدمات توسط افراد به سازمانها از طریق اینترنت است (توربان و همکاران، ۱۳۸۵، ص ۳۱). این طبقه شامل افرادی میشود که از اینترنت برای فروش محصولات یا خدمات به سازمانها و افرادی که در انتظار خرید با قیمتهای پیشنهادی هستند، استفاده میکنند. شرکت پرایس لاین، یک شناخته شده در حوزه‌ی مبادلات C2B میباشد (حنفی زاده، ۱۳۸۵، ص ۱۷).
شخص با شخص (P2P)^[29]
مدل شخص با شخص، تکنولوژی است که امکان به اشتراک گذاری داده و پردازش آن را بر روی رایانههای هم‌سان و در شبکه فرآهم میکند. از این فناوری میتوان در مدلهای B2C، B2B، C2C استفاده نمود، نمونهای از این مدل میتوان تبادل الکترونیکی فیلم، نرمافزار، و کالاهای دیجیتالی دیگر را نام برد (عباس نژادورزی، ۱۳۸۹، ص۱۴).
بنگاه با کارکنان (B2E)^[30]
مدل B2E زیرمجموعه‌ی درون سازمانی است که در آن سازمانهای دولتی، خدمات، محصولات یا اطلاعات را برای کارمندان خود فراهم مینمایند نمونهای از این مدل را میتوان برای پر کردن درخواست مرخصی، نمایش فیش کارمندان و هر درخواست دیگر از طریق وب سایت نام برد (عباس نژادورزی، ۱۳۸۹، ص ۱۴).
بنگاه با دولت (B2G)^[31]
تجارت الکترونیکی بنگاه با دولت (B2G)، به طور خاص به عنوان فعالیتهای تجاری بخش و دستگاهها و واحدهای دولتی تعریف میشود و در آن از اینترنت برای ارائه خدمات حاکمیتی، صدور گواهیها و دیگر عملیات قابل اجرا توسط دولت استفاده میشود. ذکر این نکته لازم است که B2G، فقط شامل بهرهمندی بنگاهها از آن دسته از خدمات دولتی میشود که حاکمیتی بوده و ذاتاً ماهیت تجاری ندارند و به عبارتی به عنوان غیرقابل تجارت نام میگیرند مانند خدمات شناسایی هویت، گذرنامه و یا زیرشاخههای فنی، مخابراتی و حقوقی (دژپسند، رسولی‌نژاد، ۱۳۸۸، ص ۳۳).
طبقه‌بندی تجارت الکترونیکی بر اساس ماهیت برنامههای کاربردی
برنامههای کاربردی تجارت الکترونیکی را میتوان در سه دسته ذیل طبقه‌بندی کرد:
بازارهای الکترونیکی:
بازار شبکه‌ای از تعاملات و روابط می‌باشد که در آن، اطلاعات، محصولات یا خدمات و پرداخت‌ها مبادله می‌گردند. زمانی که بازار الکترونیکی باشد، مرکز کسب و کار دیگر یک ساختمان فیزیکی نیست، بلکه محلی بر اساس شبکه است که در آن تعاملات کسب و کاری صورت می‌پذیرد.
سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی:
سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی دربرگیرنده‌ی جریان اطلاعات بین دو یا بیش‌تر از دو سازمان می‌باشند. هدف عمده‌ی آن‌ها، پردازش کاراکتر معاملاتی مانند انتقال سفارش‌ها، صورت‌حساب‌ها و پرداخت‌ها با استفاده از سیستم‌های تبادلات الکترونیکی می‌باشد.
ارائه‌ی خدمات به مشتری:
یکی از بزرگ‌ترین خدمات انقلاب دیجیتالی، مشتری محوری و توجه به نیاز مشتریان است. ارائه خدمات به مشتری در زمینه‌های مختلفی به صورت الکترونیکی انجام می‌شود (حنفی‌زاده، ۱۳۸۵، صص ۲۲-۲۱).
مزایای تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک برای سه گروه سازمانها، افراد (مشتریان) و جامعه مزایایی دارد.
منافع تجارت الکترونیکی برای سازمانها و بنگاهها عبارتند از:
توسعه بازار: تجارت الکترونیکی فضای بازار را برای بنگاه از موقعیت محلی به ملی و بینالمللی توسعه می‌دهد. علی‌رغم سر

مایهگذاری اندک، بنگاهها میتوانند به آسانی و با سرعت به بهترین عرضهکنندگان، حجم وسیعی از مشتریان و طیف وسیعی از شرکای تجاری در سطح بینالمللی دست یابند. افزایش تعداد عرضه‌کنندگان و مشتریان موجب میشود تا بنگاه ارزانتر خریداری و گرانتر بفروشد. (توربان، ۱۳۸۵، ص۴۹).
کاهش هزینه: تجارت الکترونیکی هزینههای ایجاد، پردازش، توزیع، ذخیرهسازی و بازیابی اطلاعات را کاهش میدهد. هزینه بالای چاپ و پست کالا را کم میکند. در ضمن هزینه‌ی اجاره مکان و استخدام کارکنان را نیز حذف میکند (عباسنژادورزی، ۱۳۸۹، ص ۱۶). تجارت الکترونیکی هزینه‌های مربوط به ایجاد اطلاعات مبتنی بر کاغذ، پردازش، انتقال و دستهبندی و بازاریابی آنها را کاهش میدهد (صنایعی، ۱۳۹۰، ص ۲۴).
تغییر ساعات کارکرد به صورت شبانهروز: یکی از مشکلات تجارت سنتی وابسته بودن به ساعات کار خاصی بوده است. در تجارت الکترونیک ۲۴ ساعت، و هفت روز هفته، تجارت مبتنی بر شبکه (تجارت الکترونیک دایر است. جالبتر این‌که دایر بودن تمام ساعات روز هیچ هزینه‌ی اضافی را در بر ندارد (عباسنژادورزی، ۱۳۸۹، ص ۱۶).
بهبود زنجیره تأمین: تجارت الکترونیکی میتواند با کمک مدیریت زنجیره‌ی تأمین، موجودیها و هزینه‌ی سربار و نیز تأخیرات تحویل را کاهش دهد.
کاهش زمان پیادهسازی محصول: تجارت الکترونیکی باعث کاهش زمان بین سرمایهگذاری و تولید محصولات و خدمات میگردد (حنفیزاده، ۱۳۸۵، ص ۳۴).
بهبود رابطه با مشتری: تجارت الکترونیک موجب میشود تا شرکتها ارتباط تنگاتنگ با مشتری داشته باشند و نظرات آنها را گرفته، در تولید و عرضه‌ی کالا و محصولات استفاده میکنند. یعنی، مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) ارتقا مییابند. بنابراین، وابستگی شرکتها به مشتریان افزایش مییابد
عدم نیاز به مجوز و پرداخت مالیات کمتر: شرکتها و سایتهای برخط لزومی به ثبت شدن ندارند و کارکنان آن برای فعالیت نیاز به مجوز خاصی ندارند. بنابراین، هزینهای برای کسب مجوز نمیپردازند و مالیات آنها کاهش مییابد.
تولید براساس مشتریان: تجارت الکترونیک تولید مبتنی بر سفارش، تولید سفارشی محصولات با قیمت ارزانتر را امکانپذیر میسازد. این روش مزیت رقابتی را برای شرکتهایی که این استراتژی را پیروی میکنند، به دنبال خواهد داشت (عباسنژادورزی، ۱۳۸۹، ص ۱۶).
به روز شدن اطلاعات شرکتها: یکی از مزایای تجارت الکترونیکی این است که هر نوع دادهای نظیر قیمت، کاتالوگ کالا، آدرس شرکت در مدت زمانی کمتر از یک دقیقه اصلاح شده و توزیع میشوند. این تغییرات نیاز به زمان زیادی ندارند.
حذف محدودیت جغرافیایی: تجارت الکترونیک موجب میشود تا مشتریان بدون توجه به مکان فروشنده از طریق وب سایت فروشنده بتوانند کالا را انتخاب کرده و خریداری نمایند. به طور مثال مشتریان در جهان می‌توانند از طریق وب سایت آمازون کتابهای دیجیتالی خودشان را خریداری کرده و دانلود نمایند.
افزایش به اشتراکگذاری کالا: در تجارت سنتی به اشتراک‌گذاری کالا و خدمات یا غیرممکن بوده یا اگر انجام میشد، هزینه‌ی زیادی داشت. در حالی که در تجارت الکترونیکی، خیلی راحتتر و با هزینه‌ی پایینتر میتوان کالاها را به اشتراک گذاشت.
کمک به شرکتهای کوچک جهت رقابت با شرکتهای بزرگ، تجارت الکترونیکی محیطی را مهیا میکند تا شرکتهای کوچک تجاری با استفاده از مدلهای تجاری خاصی بتوانند با شرکتهای بزرگ رقابت کنند (عباس نژادورزی، ۱۳۸۹، ص۱۷).
مزایای تجارت الکترونیک برای مصرفکننده
کاهش محدودیت زمانی(دسترسی مداوم مصرفکننده): با استفاده از تجارت الکترونیک، مصرفکننده میتواند در تمام طول سال، ۲۴ ساعت شبانهروز خرید خودش را انجام دهد. یعنی هیچگاه با در بسته مواجه نمیشود.
افزایش حق مصرفکنندگان (انتخاب خدمات و محصولات بیشتر): تجارت الکترونیک این فرصت را برای مشتریان ایجاد میکند تا آنها بتوانند با زمان کمتری از میان چندین فروشنده و چندین محصول، محصول مورد نظر خود را انتخاب کنند.