عدم توانایی در مهارت‌های پایه
عدم آگاهی از روش درست مطالعه
ضعف در توانایی ذهنی
عوامل فیزیکی
عوامل عاطفی
عوامل مربوط به ضعف معلم در تدریس.
۲-۱-۱۳-۲) ارزشیابی تکوینی
آنچه عمدتاً به‌منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی، یعنی برنامه‌یا روش آموزشی، مورداستفاده قرار می‌گیرد ارزشیابی تکوینی^[۴۶] نام دارد. هدف از کاربرد ارزشیابی تکوینی در رابطه با پیشرفت تحصیلی دانشجویان آگاهی یافتن از میزان و نحوه آنان برای تعیین نقاط قوت و ضعف یادگیری و نیز تشخیص مشکلات روش آموزشی معلم در رابطه باهدف‌های آموزشی است. این ارزشیابی در طول دوره‌ی آموزشی، یعنی زمانی که فعالیت آموزشی معلم هنوز در جریان است و یادگیری دانشجویان در حال تکوین و شکل‌گیری است انجام می‌شود (سیف،۱۳۸۹: ۹۶).
ارزشیابی تکوینی به ارزشیابی ضمن آموزش یا زمانی که یادگیری هنوز در حال تکوین یا شکل‌گیری است اطلاق می‌شود و اساساً به‌منظور کسب اطلاع درباره‌ی نحوه فراگیران، تعیین نقاط قوت و ضعف آن‌ها و تشخیص مشکلات مربوط به روش آموزشی معلم و…انجام می‌گیرد؛ اما ارزشیابی پایانی به ارزشیابی در پایان دوره اطلاق می‌شود که به‌منظور کسب اطلاع از میزان دستیابی فراگیران به هدف‌های اصلی انجام می‌شود (شعبانی ورکی،۱۳۷۲: ۳۹-۳۶).
ارزشیابی تکوینی، آن‌طور که از اسم آن پیداست، زمانی به اجرا درمی‌آید که فعالیت‌های آموزشی هنوز جریان دارد و یادگیری شاگردان در حال تکوین یا شکل‌گیری است. معمولاً تحقق هدف‌های آموزشی و پرورشی یا تغییر رفتار شاگردان، به‌تدریج و به‌مرورزمان امکان‌پذیر می‌شود. به این دلیل، معلم ناگزیر است تحقق هدف‌های آموزشی هر بخش را در فاصله زمانی معینی، متناسب با توانایی و امکانات شاگردان انتظار داشته باشد. او برای آنکه از چگونگی تحقق هدف‌های آموزشی هر بخش از مطالب تدریس شده آگاه شود، لازم است در پایان هر بخش، آموخته‌های شاگردان را مورد ارزشیابی قرار دهد. این نوع ارزشیابی که به‌طور مستمر در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده و در طول سال تحصیلی انجام می‌گیرد، «ارزشیابی تکوینی» یا «ارزشیابی مرحله‌ای» نامیده می‌شود (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۴۱).
معلم وقتی بداند یادگیرندگان چه طور پیشرفت می‌کنند و در چه مواردی با دشواری مواجه‌اند، می‌تواند از این اطلاعات برای ایجاد تغییر و اصلاحات لازم در آموزش مانند تدریس مجدد، تلاش برای ارائه رویکردهای آموزشی جایگزین، یا پیشنهاد فرصت‌های بیش‌تر برای تمرین استفاده کند. معلم اندیشمند، هنگامی‌که هنوز فعالیت‌ها و کوشش‌های آموزشی و پرورشی در جریان هستند نیز به سنجش و ارزشیابی از آموخته‌های یادگیرندگان اقدام می‌کند. زیرا هدف او تنها آموزش دادن نیست؛ بلکه آموزش به‌منظور یادگیری یادگیرندگان است. بنابراین، این نوع سنجش بازخوردهایی برای هدایت آموزش و بهبود یادگیری فراهم می‌کند. درواقع، ما باید به سنجش به‌مثابه بخش جدایی‌ناپذیری از فرآیند یادگیری-یاددهی نگاه کنیم که هدف آن کمک به یادگیری یادگیرندگان و عمق بخشیدن به آن است (شریفیان،۱۳۸۸: ۳۶).
در ارزشیابی این سؤال مهم مطرح است که چگونه اطمینان پیدا کنیم:
فراگیران، آموزش‌های داده‌شده را به‌درستی فراگرفته‌اند؟
تلاش‌های فراگیران برای یادگیری تا چه میزان اثربخش بوده است؟
فعالیت‌های معلم در کلاس چقدر مفید بوده است؟
نقاط قوت و ضعف معلم و یادگیرنده کدام است؟
انجام دادن ارزشیابی در جریان یادگیری می‌تواند بسیار مفید و پاسخگوی سؤالات مطرح‌شده باشد. این روش ارزشیابی را ارزشیابی تکوینی می‌گویند (یادگار زاده،۱۳۸۳: ۶۴).
کلکر^[۴۷] (۲۰۰۳) می‌گوید چهار هدف را می‌توان برای ارزشیابی تکوینی در نظر گرفت:

1. افزایش در فراگیران از مفاهیم؛
2. ارائه بازخورد به مربی و فراگیر؛
3. تقویت محیط یادگیری کلاسی؛
4. به‌کارگیری روش‌های متنوع سنجش آموخته‌ها (کلکر،۲۰۰۳: ۱).

اگر برای ارزشیابی تکوینی پنج مرحله‌ی اساسی «بازخورد نتایج»، «جمع‌آوری منظم اطلاعات»، «بررسی و تحلیل اطلاعات»، «بازخورد نتایج»، «بهبود امور» را در نظر بگیریم، می‌توانیم دادن بازخورد مداوم به یادگیرندگان و بهبود امور را ثمره‌ی ارزشیابی تکوینی بدانیم. دادن بازخورد به فراگیران بخشی از ارزشیابی تکوینی است که به یادگیرندگان کمک می‌کند تا نسبت به شکافی که میان هدف‌های مطلوب و دانش، علم یا مهارت فعلی آن‌ها وجود دارد آگاهی یابند و آن‌ها را به‌سوی انجام اعمال لازم برای دستیابی به اهداف هدایت کنند (بوستون،۲۰۰۲).
گئورگ^[۴۸] و کوان^[۴۹] (۱۹۹۸) در کتاب «دست نامه‌ی فنون ارزشیابی تکوینی» روش‌های ارزشیابی تکوینی را در چهار طبقه تقسیم‌بندی کرده‌اند. این طبقات و روش‌ها عبارت‌اند از:
الف) کسب اطلاعات در خصوص تجارب یادگیری بی‌واسطه؛
ب) کسب اطلاعات در خصوص واکنش‌های بی‌واسطه در خلال تجارب یادگیری؛
ج) کسب اطلاعات در زمینه پیامدهای یادگیری؛
د) کسب اطلاعات در زمینه واکنش‌های فراگیران بعد از تجربه (گئورگ و کوان،۱۹۹۸: ۸۷-۳۷).
در ارزشیابی تکوینی که شامل ارزشیابی فرآیندی^[۵۰] نیز است، پیشرفت دانشجویان موردبررسی قرار می‌گیرد و نتایج این نوع ارزشیابی ممکن است منجر به ایجاد تغییراتی درروش تدریس معلم بشود. اسکریون^[۵۱] (۱۹۹۸) می‌گوید: ارزشیابی تکوینی اساساً در خلال اجرای یک برنامه و یا تولید یک محصول به‌منظور بهبود و توسعه برنامه توسط افراد دست‌اندرکار و غالباً بیش از یک‌بار صورت می‌گیرد (سلیمی زاده،۱۳۸۳: ۱۷۳).
بلوم در رابطه با استفاده از ارزشیابی تکوینی این مراحل را پیشنهاد می‌دهد:
۱) تقسیم درس به واحدهای جداگانه درسی که آموزش آن‌ها طی یک هفته یا دو هفته میسر باشد؛
۲) تعیین هدف‌های آموزشی به‌صورت هدف‌های رفتاری معین برای هر واحد یا بخش درسی تعیین‌شده
۳) برگزاری آزمون یا ارزشیابی تکوینی در پایان تدریس هر بخش؛
۴) تحلیل از نتایج به‌دست‌آمده در میزان پیشرفت تحصیلی هر یک از دانش‌آموزان و تعیین نقاط مثبت و منفی یادگیری؛
۵) رفع اشکال و یادگیری دانش‌آموزان و تشویق و ترغیب آن‌ها و هدایت برای استفاده از امکانات؛
۶) تحلیل نقاط ضعف و مشکلات روش آموزشی معلم (کوهستانی و همکاران،۱۳۸۰: ۱۲۲-۱۲۱).
۳-۱-۱۳-۲) ارزشیابی پایانی (تراکمی)
در ارزشیابی تراکمی^[۵۲]، تمامی آموخته‌های دانش‌آموزان در طول دوره آموزشی تعیین می‌شوند و هدف آن نمره دادن به دانش‌آموزان و قضاوت درباره اثربخشی کار معلم و برنامه درسی یا مقایسه برنامه‌های مختلف درسی با یکدیگر است. ازآنجاکه به این نوع ارزشیابی تراکمی و مجموعی می‌گویند که به‌وسیله آن می‌توان یادگیری‌های متراکم یا مجموع یادگیری‌های دانش‌آموزان را در طول یک دوره‌ی آموزشی اندازه‌گیری کرد. این نوع ارزشیابی معمولاً در پایان دوره آموزشی به عمل می‌آید و به همین سبب به آن ارزشیابی پایانی نیز می‌گویند (سیف،۱۳۸۹: ۱۰۰-۹۹).