ارائه بازخورد منظم و معتبر به دانش‌آموزان و تشویق آنان به یادگیری؛
قضاوت درباره پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان از طریق سنجش عملکرد آنان؛
- فعالیت‌های بعد از تدریس:
توصیف میزان پیشرفت تحصیلی برای دانش‌آموزان در ارتباط با اهداف آموزشی؛
ارائه گزارش روشن به دانشجویان در مورد نقاط قوت و ضعف آنان؛
ثبت و گزارش نتایج سنجش برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به‌منظور:
الف) ارزشیابی اثربخشی تدریس
ب) ارزشیابی محتوا و وسایل آموزشی
ج) تصمیم‌گیری درباره‌ی روش‌ها و برنامه‌های آینده (پاشا شریفی،۱۳۸۳: ۲۱۵).
۷-۲ جایگاه عنصر ارزشیابی و ارتباط آن با فرآیند آموزش
امروزه ارزشیابی بخش جدایی‌ناپذیر فرآیند یادگیری-یاددهی است و از آن عمدتاً برای هدایت و بهبود یادگیری یادگیرندگان استفاده می‌شود. لفرانکویس در مدل سه مرحله‌ای آموزش، جایگاه عنصر ارزشیابی و ارتباط آن را با فرآیند آموزش به این صورت ترسیم می‌کند:
۱-۷-۲) مرحله‌ی پیش از آموزش: تعریف هدف‌های آموزشی، تعیین سطح آمادگی یادگیرندگان، طراحی و انتخاب روش‌ها و راهبردهای مناسب آموزشی.
۲-۷-۲) مرحله‌ی آموزش: تدارک فرصت‌های مناسب یادگیری برای یادگیرندگان و نظارت بر پیشرفت تحصیلی آنان، شناسایی نقاط قوت و ضعف یادگیرندگان به هنگام فعالیت‌ها و کوشش‌های یادگیری، انطباق روش‌های آموزشی با نیازهای یادگیرندگان، ارائه بازخورد و اعمال تشویق مداوم و ایجاد انگیزه برای یادگیرندگان در جهت یادگیری، قضاوت درباره‌ی میزان پیشرفت یادگیرندگان در ارتباط باهدف‌های آموزشی.
۳-۷-۲) مرحله‌ی پس از آموزش: سنجش و توصیف میزان تحقق هدف‌های آموزشی، میزان بازخورد به یادگیرندگان در مورد نقاط قوت و ضعف‌های یادگیری یادگیرندگان، ارزشیابی اثربخشی مواد آموزشی و روش‌های آموزش، تصمیم‌گیری برای مرحله بعد آموزش.
همان‌طور که از مدل سه مرحله‌ای لفرانکویس استنباط می‌شود، در تمامی مراحل آموزش ارزشیابی به‌گونه‌ای مستمر و غالباً غیررسمی، همراه با آموزش و به‌عنوان بخشی از تجربه‌ها و فعالیت‌های یادگیری انجام می‌شود و عاملی اثرگذار بر فرآیند یادگیری-یاددهی به شمار می‌رود (شریفیان،۱۳۸۸: ۳۹).
معلمان با استفاده از شیوه‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری و ارزشیابی نه‌تنها از کم و کیف یادگیری دانش‌آموزان و دانش جویان اطلاع حاصل می‌کنند. بلکه بر خود و یادگیرندگان آشکار می‌سازند که یادگیرندگان تا چه اندازه در نیل به هدف‌های آموزشی از قبل تعیین‌شده موفق بوده‌اند. ارزشیابی عامل مهمی است تا به کمک آن، معلمان به تشخیص و رفع نواقص یادگیری دانش‌آموزان و اصلاح و بهبود شیوه‌های آموزشی خود اقدام کنند. ارزشیابی می‌تواند به‌عنوان یک وسیله کنترل کیفیت نیز مفید باشد تا بر اساس آن بتواند اطلاع و اطمینان حاصل کرد که در هر درس و هر دوره آموزشی چه نتایجی به‌دست‌آمده است؛ بنابراین ارزشیابی از آموخته‌های دانش‌آموزان در هر درس و هر دوره آموزشی تنها به ارزشیابی پایان دوره‌یا نیمسال تحصیلی منحصر نمی‌شود. بلکه به‌منظور تعیین بهترین نقطه شروع آموزش، بهبود امر یادگیری، رفع نواقص آموزشی و تعیین میزان یادگیری دانشجویان و استفاده از انواع ارزشیابی آغازین، تکوینی و پایانی امری ضروری است (اسد زاده دهرانی،۱۳۷۳: ۵).
۸-۲ جایگاه و نقش ارزشیابی در برنامه آموزش و یادگیری نتیجه مدار
ارزشیابی در رویکرد نتیجه مدار تابعی از نگاه به یادگیری، روش‌ها و راهبردهایی است که در جریان آموزش از سوی معلمان به کار گرفته می‌شود. چون در این رویکرد تأکید عمده بر بازده و نتیجه‌یادگیری است ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به دنبال آن است تا میزان پیشرفت یادگیرنده را در نیل به هدف‌های آموزشی یعنی رفتارهای قابل‌مشاهده و اندازه‌گیری که انتظار می‌رود در پایان درس از یادگیرنده سر بزند، موردسنجش قرار دهد. بنابراین طرفداران رویکرد نتیجه مداری برای ارزشیابی تنها به نقش میزان تحقق هدف‌ها توجه دارند و سایر نقش‌های ارزشیابی را نادیده می‌گیرند در این رویکرد استفاده از انواع ابزارهای اندازه‌گیری عینی مانند صحیح –غلط[۲۸]، کوتاه پاسخ[۲۹]، جور کردنی[۳۰]، چندگزینه‌ای[۳۱] و نظایر آن بیش‌ترین کاربرد را دارد (احمدی،۱۳۸۳: ۴۷).
۹-۲ جایگاه و نقش ارزشیابی در آموزش و یادگیری فرآیند مدار
مهم‌ترین مشکل ارزشیابی نتیجه مدار آن است که بیشتر به اندازه‌گیری و سنجش فرآورده‌ها و نتایج یادگیری توجه می‌کند و کمتر به بررسی مهارت‌های شناختی، روان‌شناختی فراگیران و کیفیت یادگیری آنان می‌پردازد. ازآنجاکه در رویکرد فرآیند مداری، فرآیند یادگیری و چگونگی آموختن مهم‌تر از بازده و نتایج یادگیری است. اولاً ارزشیابی به‌عنوان بخشی از فرآیند آموزش و یادگیری جنبه مستمر و تکوینی دارد که به‌صورت تدریجی و مرحله‌به‌مرحله فرآیند آموزش و یادگیری را از جنبه‌های مختلف مورد ارزشیابی قرار می‌دهد. ثانیاً این نوع ارزشیابی مبتنی بر عملکرد یادگیرنده است که از طریق آن شیوه به‌کارگیری دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرش‌های فراگیران در جریان عمل مورداندازه‌گیری و سنجش قرار می‌گیرد. در این رویکرد از روش‌های ارزشیابی عملکردی[۳۲] استفاده می‌گردد که می‌توان آن‌ها را به دودسته روش‌های ساختاریافته[۳۳] و روش‌های غیر ساختاری[۳۴] تقسیم کرد. درروش‌های ساختاریافته مانند استفاده از مشاهدات، فهرست‌های وارسی رفتار[۳۵]، معیارهای درجه‌بندی[۳۶] و آزمون‌های عملکردی[۳۷] هست که معلم از قبل با توجه به هدف‌ها و محتوای آموزش برنامه‌ریزی می‌کند و ابزارهای موردنیاز را طراحی و به کار می‌گیرد. درحالی‌که درروش‌های غیر ساختاری یا ساختار نیافته مانند بررسی نمونه کارهای فراگیران، فعالیت فراگیران در فوق‌برنامه و …معلم بدون برنامه‌ریزی قبلی فرصت می‌یابد تا توانایی‌ها، قابلیت‌ها، مهارت‌ها، نوآوری‌ها و نگرش‌های فراگیران را در شرایط زنده یادگیری مورد ارزیابی قرار دهد (احمدی،۱۳۸۳: ۵۱-۵۰).
ارزشیابی فرآیندی در ابتدای آموزش باهدف تعیین و تشخیص سطح آمادگی و تجربیات پیشین فراگیران تحت عنوان «ارزشیابی آغازین» به کار گرفته می‌شود.
در جریان آموزش، هنگامی‌که یادگیری در حال تکوین و شکل‌گیری است ارزشیابی فرآیندی باهدف کشف موانع موجود که سر راه فرآیند آموزش و یادگیری وجود دارد با عنوان «ارزشیابی تکوینی یا مرحله‌ای» ظاهر می‌شود تا اطلاعات لازم را برای بهبود و اصلاح فرآیند یاددهی-یادگیری در اختیار قرار دهد. پیوستگی و استمرار ارزشیابی در هر مرحله از فرآیند آموزش و یادگیری درنهایت نشان خواهد داد که هدف‌های آموزشی چگونه و تا چه اندازه تحقق‌یافته‌اند. ازاین‌رو بااینکه در آموزش و یادگیری فرآیندی به ارزشیابی پایانی و مجموعی اهمیت داده نمی‌شود، می‌توان گفت که مجموعه ارزشیابی‌های تکوینی، چگونگی و میزان پیشرفت تحصیلی را در پایان یک دوره‌یا یک بخش از آموزش نشان خواهد داد (احمدی،۱۳۸۳: ۵۹).
فرآیند ارزشیابی در یک نظام آموزشی اگر بتواند زمینه اصلاح، بهبود و تغییر درروش‌های آموزش و یادگیری را پدید آورد. آنگاه باتربیت نیروی انسانی موردنیاز که مبنای توسعه و نوسازی در یک نظام اجتماعی محسوب می‌شود، می‌توان گام‌های بلندی در این مسیر برداشت. این همان چیزی است که گورو[۳۸] آن را «به‌کارگیری ارزشیابی به‌عنوان ورودی نیرو یا سرمایه برای سیاست بهسازی برمی‌شمرد»(رئیس دانا،۱۳۸۱: ۵۴).
۱۰-۲ مراحل ارزشیابی آموزشی
ارزشیابی آموزشی به تصمیم‌گیری برای منظورهای مختلف کمک می‌کند. این تصمیم‌گیری‌ها هم در رابطه باهدف‌ها هستند، هم راهبردها، هم روش‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری و هم موارد دیگری نظیر این‌ها. گی (۱۹۹۱) این‌گونه تصمیم‌گیری‌های مختلف را در سه دسته قرارداد است:
۱-۱۰-۲) مرحله‌ی طراحی[۳۹]:
شامل تصمیم‌هایی است درباره‌ی فعالیت‌هایی که قرار است انجام گیرند. در این مرحله اقدامات زیر صورت می‌گیرد: تحلیل موقعیت، تعیین و توصیف اهداف، توصیف پیش‌نیازها و انتخاب یا تولید وسایل و ابزارهای موردنیاز، توصیف استراتژی‌ها و راهبردها، انتخاب طرح یا طرح‌های پژوهشی (در صورت نیاز) و تدارک یک برنامه زمان‌بندی.
۲-۱۰-۲) مرحله‌ی فرآیندی[۴۰]:
در این مرحله تصمیم‌هایی مربوط به اقدامات عملی یا اجرایی گرفته می‌شوند. ازجمله اقدامات این مرحله موارد زیر هست: اجرای پیش‌آزمون، اجرای استراتژی‌ها و فعالیت‌های از قبل طراحی‌شده هست. درواقع مرحله‌ی فرآیندی ارزشیابی همان چیزی است که ارزشیابی تکوینی نامیده می‌شود.
۳-۱۰-۲) مرحله‌ی فرآورده‌ای[۴۱]:
در مرحله فرآورده‌ای یا تولیدی، برخلاف مرحله فرآیندی، تصمیمات در پایان برنامه‌یا پروژه یا در پایان دوره‌ای یا مقطعی از آن، یعنی زمانی که فعالیت‌ها کامل می‌شوند اتخاذ می‌گردند (سیف،۱۳۸۹: ۱۱۹-۱۱۱).
۱۱-۲ استانداردهای سنجش
استانداردهای سنجش شامل مجموعه‌ای از اصول و ملاک‌های موردتوافق متخصصان و دست‌اندرکاران ارزشیابی آموزشی است که در صورت به کار بسته شدن، ارتقای کیفی سنجش پیشرفت تحصیلی را در جهت تحقق اهداف آن سبب می‌شود. نخست استانداردهای سنجش به‌طورکلی و سپس استانداردهای مربوط به توانایی‌های حرفه‌ای معلمان در سنجش پیشرفت تحصیلی موردبحث قرار می‌گیرد. استانداردهای سنجش پیشرفت تحصیلی را می‌توان به چهار دسته به شرح زیر طبقه‌بندی کرد:
۱-۱۱-۲) استانداردهای اخلاقی و قانونی
بر اساس این استانداردها، سنجش پیشرفت تحصیلی با در نظر گرفتن موازین قانونی و اصول اخلاقی انجام می‌گیرد، به‌گونه‌ای که جانب عدالت، حفظ حرمت دانشجو مراعات شود. این استانداردها در مورد پیشگیری از کارهای غیرقانونی، غیراخلاقی و نامناسب در ارزشیابی هشدار می‌دهد.
۲-۱۱-۲) استانداردهای کار آوری و سود بخشی
پیروی از این استانداردها سبب می‌شود که سنجش در فرآیند یاددهی-یادگیری مفید و سودبخش باشد. سنجش سودبخشی دارای ویژگی‌های آگاه‌کننده، اثرگذار، به‌موقع، به‌جا و اصلاح‌کننده است.
۳-۱۱-۲) استانداردهای قابلیت اجرا
به کار بستن این استانداردها سبب می‌شود که سنجش به‌گونه‌ای واقع‌بینانه و با توجه به امکانات و محدودیت‌های موجود انجام می‌گیرد.
| برای دانلود فایل متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید. |