۲ – ۲ – ۳ . مدل های رایج در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمان
بطور کلی مدل‌های مختلفی جهت تبیین مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در مقابل ذی‌نفعان وجود دارد. از آنجایی که هر شرکتی دارای خصوصیات منحصر بفرد خود بوده و این خصوصیات بر دیدگاه‌ها و نحوه عملکرد و استراتژی‌های مسئولیت اجتماعی آن‌ شرکت تأثیرگذار می‌باشد، بنابر این حرکت به سمت نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی شرکت در نظام راهبری شرکت‌ها می‌بایست با فرهنگ سازمانی، چشم‌انداز و استراتژی‌های بلندمدت شرکت در یک راستا باشد تا اجرای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی به صورت یک برنامه هزینه‌بر از سوی کارکنان و سهام دارن تلقی نگردد.
در این بخش به ۲ مدل ابتدایی و اصلی در حوزه مسئولیت اجتماعی اشاره می شود.
۲ – ۲ – ۳ – الف . مدل مسئولیت اجتماعی دیویس
متداول ترین مدلی که در خصوص مسئولیت اجتماعی ارائه گردیده و مورد پذیرش عمومی قرار گرفته است
متعلق به «کیث دیویس^[۶۹]» می باشد . مدل مسئولیت اجتماعی دیویس شامل پنج پیش فرض است .
پیش فرض اول : سازمان به طور کلی به خاطر تأثیر زیادی که روی مسائل مختلف جامعه از جمله بیکاری، وضعیت محیط، کیفیت زندگی و …. دارد، در رفاه جامعه سهیم است .
به عبارت دیگر، پیش فرض فوق دلیل اینکه سازمان یا موسسه باید مسئولیت اجتماعی فعالیت‌های خود را به عهده بگیرد توضیح می‌دهد که از سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها این انتظار وجود ندارد که بیش از توانشان اقدامی بکنند، بلکه به همان اندازه که نظام حقوقی جامعه از هر یک از شهروندان انتظار دارد که به اندازه توانشان اقدام بکنند ، از سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هم همین انتظار می‌رود .
پیش فرض دوم : سازمان باید به عنوان یک سیستم باز دو طرفه عمل کند. آزادانه ورودی‌های خود را از جامعه دریافت و آزادانه نتیجه کار خود را به جامعه عرضه دارد.
پیش فرض فوق، نحوه انجام مسئولیت اجتماعی را توضیح می‌دهد . دیویس معتقد است که باید ارتباطات باز و محترمانه‌ای بین سازمان و جامعه برقرار باشد. به عبارت دیگر سازمان می‌باید مشتاقانه به نظرات شهروندان و نمایندگان آنها توجه نماید و داوطلبانه گزارشات منظمی از اقدامات خود در خصوص تعهدات اجتماعی‌اش را ارائه نماید .
پیش فرض سوم : فایده اجتماعی هر کار، کالا یا خدمتی بایستی کلا محاسبه و به منظور تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا این کار انجام شود یا خیر، مورد توجه قرار گیرد.
این پیش فرض تأکیدش روی این مفهوم بنیادی است که امکانات فنی و سودآوری اقتصادی تنها عواملی نیستند که روی تصمیم‌گیری های سازمان تأثیر داشته باشد. سازمان بایستی قبل از آنکه کاری را متعهد شود نتایج و عواقب کوتاه مدت و بلند مدت اجتماعی آن را مد نظر داشته باشد .
پیش فرض چهارم : هزینه‌های اجتماعی مربوط به هر کار، کالا یا خدمتی باید به مصرف‌کننده منتقل شود. پیش فرض فوق بیانگر این نکته است که نمی‌توان از سازمان این انتظار را داشت که هر فعالیتی را که هم زیان اقتصادی و هم نفع اجتماعی در بر دارد را تامین مالی کند. هزینه‌های فوق می باید از طریق بهای اضافه تر کالا
یا خدمات مورد بحث به مصرف‌کننده منتقل شود .
پیش فرض پنجم : موسسات بازرگانی، مثل هر شهروندی این مسئولیت را دارند که در خصوص حل مشکلات اجتماعی که خارج از محدوده کاری شان است مشارکت داشته باشند .
پیش فرض آخر ، این نکته را بیان می دارد که اگر سازمان یا موسسه ای از تخصصی برخوردار است که می تواند مشکل اجتماعی را مستقیماً به آن مربوط نیست حل کند ، باید برای کمک به جامعه جهت حل آن مشکل ، خود را مسئول بداند.
شکل ۲ – ۲ – ۱٫ مدل کیث دیویس
۲ – ۲ – ۳ – ب . مدل سه بعدی مسئولیت اجتماعی کارول
«کارول» معتقد است که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از چهار دسته مسئولیت اجتماعی برخوردارند : اقتصادی، حقوقی، اخلاقی و سایر مسئولیت‌ها. «مسئولیت‌های اقتصادی» از مسئولیت‌های اولیه سازمان می‌باشد که همان سودآوری است. «مسئولیت‌های حقوقی» اشاره به این دارد که سازمان بایستی در چهارچوب قوانین و مقررات جامعه فعالیت اقتصادی خود را انجام دهد. سومین مسئولیت سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، «مسئولیت اخلاقی» است که بر اساس آن از سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها انتظار می‌رود که ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را مد نظر داشته باشند و به آنها احترام بگذارند. و در نهایت «سایر مسئولیت ها » اشاره به فعالیت‌های داوطلبانه و انسان دوستانه سازمان دارد .کارول همچنین معتقد است که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای انجام مسئولیت اجتماعی خود از چهار نوع استراتژی استفاده می‌کنند که عبارتند از : استراتژی تدافعی، واکنشی، انطباقی و اثرگذار .
در «استراتژی تدافعی» سازمان تلاش می‌کند که با استفاده از حربه‌های مختلف از انجام مسئولیت خود شانه خالی کند. در «استراتژی واکنشی» ، سازمان تنها در زمانی که توسط عوامل خارجی (مثل قوانین و مقررات، گروه‌های فشار و دولت) مجبور می‌شود، به مسئولیت اجتماعی خود عمل می‌کند. در حالیکه در «استراتژی انطباقی» سازمان بدون آنکه از سوی عوامل خارجی تهدید شده باشد مسئولیت خود را انجام می‌دهد. بر اساس «استراتژی اثرگذار» پیش از آنکه مساله یا مشکل اجتماعی بخواهد به طور ناخواسته رخ دهد، سازمان نسبت به آن مسئولانه واکنش نشان دا

ده و سعی می‌کند که آن را از بین ببرد.
شکل ۲ – ۲ – ۲ . مدل مسئولیت اجتماعی کارول
۲ – ۲- ۴ . انتخاب مدل مفهومی پژوهش
مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان در دو دهه اخیر کانون تمرکز و توجه صاحب‌نظران حوزه‌های گوناگون بالاخص رشته مدیریت بوده است. پژوهش‌های بسیاری در این زمینه صورت گرفته و مدل‌های مختلفی نیز ارائه شده است. مسئولیت اجتماعی سازمان در کشور ما موضوع جدیدی بوده و متأسفانه در این زمینه تحقیقات اندکی انجام شده است. در این بخش برای انتخاب مدل مناسب و منطقی، پژوهش‌های مورد بررسی را با توجه به دو عامل متغیر مشترک و فرضیه مشترک دسته‌بندی کرده و جداول مربوطه را استخراج نمودیم. سپس با استفاده از اطلاعات جداول پشتیبان فرضیات و متغیرها، پژوهش‌هایی که بیشترین ارتباط را با موضوع تحقیق حاضر دارا می‌باشند، شناسایی کرده ایم. در نهایت ۴ پژوهش انتخاب شد که به تحقیق حاضر بسیار مربوط و نزدیک بوده که در ادامه با بررسی و مقایسه تحقیقات نهایی تلاش می‌شود تا مناسب ترین مدل برگزیده شود.
جدول ۲ –۲- ۲٫ پشتیبان متغیرها